Architektura baroku - czym się charakteryzuje?

Barok, okres artystyczny trwający od końca XVI do XVIII wieku, był czasem, w którym sztuka i architektura osiągnęły swój pełen rozmach i przepych. Architektura baroku była zdecydowanie jednym z najbardziej spektakularnych przejawów tego czasu, odznaczając się bogatymi zdobieniami, skomplikowanymi kształtami i wyrafinowaną grą świateł i cieni. Wówczas budynki nie tylko miały być funkcjonalne, ale także wzbudzać zachwyt i podziw swoją olśniewającą ekstrawagancją. Wiele z nich powstawało również na ziemiach polskich, wystarczy wymienić pałace królewskie czy krakowskie kościoły. Przyjrzyjmy się więc jakie są wyróżniające cechy baroku i jakie budynki są najbardziej charakterystycznymi wyróżnikami tego stylu.

Jakie informacje znajdziemy w poniższym artykule?

• Cechy charakterystyczne stylu barokowego

• Wpływ architektury baroku na inne epoki

• Inne osiągnięcia stylu barokowego

• Architektura barokowa - podsumowanie

Cechy charakterystyczne stylu barokowego

Architektura barokowa to wyjątkowy okres w historii sztuki i architektury, który pozostawia po sobie trwałe wrażenie swoim pięknem. Jej cechy charakterystyczne są nadal widoczne w wielu budynkach i miejscach na całym świecie. Styl ten wyróżnia przede wszystkim bogata ornamentyka. Fasady w stylu barokowym są często zdobione wieloma elementami, takimi jak kolumny, pilastry, płaskorzeźby, girlandy, muszle, liście akantu, a także motywy roślinne i zwierzęce czy figury świętych. Ozdoby te nadają budynkom barokowym charakterystyczny przepych.

Architektura baroku charakteryzuje się:

• zmysłowością i dynamicznością. Budynki te wydają się wręcz pulsować życiem, a ich kształty i linie są krągłe, faliste i często asymetryczne. To sprawia, że jest bardzo plastyczna i "porusza się" w przestrzeni.

• dużymi oknami zdobionymi dekoracyjnymi detalami, takimi jak obramowania, balkony, czy balustrady w budynkach. Te okna są projektowane w taki sposób, by wpuszczać dużo naturalnego światła do wnętrza, tworząc spektakularne efekty świetlne. Rzeźby i płaskorzeźby często zdobią elewacje i wnętrza budynków barokowych, przedstawiając religijne, historyczne lub mitologiczne sceny.

• formalną kompozycją, często z symetrycznymi układami elementów. Symetria i równowaga są ważnymi aspektami tego stylu. W okresie baroku wiele budowli powstawało na planie prostokąta.

• zazwyczaj złożonymi planami budynków, z wieloma pomieszczeniami i nawami. To sprawia, że zwiedzanie takich budowli jest fascynującym doświadczeniem, a nawigacja może być nieco skomplikowana.

• wykorzystywaniem złoceń, marmuru i kolorowych kamieni jako elementów dekoracyjnych. Kontrasty między jasnymi i ciemnymi kolorami, między złotem a czernią czy między matowym tłem a błyszczącymi detalami podkreślają dramatyzm i efektowność budowli.

Wiele z najważniejszych przykładów opisywanej architektury stanowią barokowe kościoły i klasztory. Styl ten był często używany do budowy budynków sakralnych, aby podkreślić ich monumentalność i duchową rangę. Architektura sakralna jest więc mocno osadzona w opisywanym stylu, choć epoka baroku to również budowle świeckie.

Wpływ architektury baroku na inne epoki

Architektura baroku miała znaczący wpływ na wiele innych epok i stylów architektonicznych. Jej innowacje i estetyka przetrwały długo po zakończeniu samego okresu baroku, pozostawiając trwały wpływ na rozwój architektury. Oto kilka aspektów wpływu architektury baroku na inne epoki:

• Rokoko - styl, który pojawił się po okresie baroku, a szczególnie rozwinął się w XVIII wieku. Wywodzi się częściowo z elementów dekoracyjnych baroku, takich jak kręte linie, asymetryczność, roślinne motywy i rozbudowane zdobienia. Rokoko kontynuowało zmysłowy i bogaty charakter baroku.

• Neobarok - w XIX wieku, w okresie neobaroku, architekci sięgnęli z powrotem do form i ornamentyki barokowej. To odwołanie się do baroku było często związane z dążeniem do monumentalności i reprezentacyjności, zwłaszcza w budowach publicznych, jak pałace czy gmachy rządowe.

• Neorenesans i neobarok w Stanach Zjednoczonych - w USA w XIX wieku, w okresie zwanym "Gilded Age", architektura często nawiązywała do neorenesansu i neobaroku. Gmachy publiczne, banki, muzea i inne instytucje były inspirowane elementami architektury europejskiej, w tym również barokowej.

• Architektura sakralna - wiele elementów architektury barokowej znalazło swoje miejsce w późniejszych budowlach sakralnych. Formy barokowe, takie jak kopuły, fasady z rokokowymi zdobieniami czy monumentalne ołtarze, były kontynuowane w XIX i XX wieku w projektach kościołów i katedr.

• Modernizm z nawiązaniami do baroku - nawet w okresie modernizmu, który nastąpił w XX wieku, niektórzy architekci sięgali do elementów barokowych jako kontrastu dla nowoczesnych form. Niektóre budynki modernistyczne zawierały nawiązania do form barokowych, choć zwykle w zmienionej formie.

• Tworzenie przestrzeni publicznych - koncepcja placów, rynków i przestrzeni publicznych zapoczątkowana w baroku, zwłaszcza w miastach, miała wpływ na późniejsze urbanistyczne planowanie przestrzeni miejskich.

• Estetyka teatralna - stylistyka baroku, zwłaszcza jej teatralność i dramatyzm, miała wpływ na projektowanie teatrów i sal koncertowych w późniejszych epokach.

W sumie, architektura baroku była punktem zwrotnym w historii sztuki i architektury, pozostawiając ślady, które były kontynuowane, przekształcane i dostosowywane w kolejnych epokach. Jej wpływ jest widoczny w różnych kontekstach kulturowych i geograficznych na przestrzeni wieków.

Inne osiągnięcia stylu barokowego

W europejskiej twórczości barokowej kryje się o wiele więcej wspaniałych budowli, niż wymienione wcześniej włoskie dzieła. Wśród najważniejszych z pewnością warto wymienić kościół Il Gesu, czyli Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie oraz Bazylikę św. Piotra na Watykanie.

Z kolei wśród czołowych przedstawicieli stylu barokowego w Polsce należy wspomnieć takie budowle barokowe, jak:

• Zamek Królewski w Warszawie,

​

• Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach,

​

• Kościół Świętych Piotra i Pawła we Wrocławiu.

​

Swoją rolę odgrywa również architektura świecka, między innymi:

• warszawski Pałac w Wilanowie,

​

• Pałac w Nieborowie,

​

• Pałac Branickich w Białymstoku,

​

• Pałac w Łańcucie,

​

• Zamek Królewski na Wawelu.

​

Ten ostatni stanowi mieszankę stylów architektonicznych, ale w okresie renesansu i baroku doczekał się gruntownej przebudowy i zdobień charakterystycznych dla tych stylów.

Architektura barokowa - podsumowanie

Styl barokowy jest nie tylko ważnym etapem w historii architektury, ale także częścią bogatej spuścizny kulturowej, która wpłynęła na różne dziedziny sztuki i wywarła wpływ na wiele innych stylów architektonicznych. To okres, który pozostaje niezapomniany i nadal inspiruje zarówno architektów, jak i miłośników sztuki na całym świecie.